تولید ارزش افزوده اقتصادی مبتنی برمسئولیت اجتماعی شرکت ها – قسمت دوم
اتاق بازرگانی و مسئولیت های اجتماعی
مقدمه:
امروزه مقوله مسئولیت اجتماعی شرکت ها به دغدغه اصلی دولت ها و بنگاه های اقتصادی در سطح چهان تبدیل شده است. بخش خصوصی و تشکل های اقتصادی و جامعه مدنی در توسعه و گسترش این رویکرد می توانند نقش برجسته ای را ایفا نماید، یکی از نهادهای خصوصی که می تواند این رویکرد را ترویج کرده و نهادینه نماید، اتاق های بازرگانی کشور هستند. حال که اتاق های بازرگانی دوره جدیدی را آغاز خواهند نمود، فرصت را مغتنم شمردم تا این موضوع را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دهم تا اتاق ها در دور جدید تمرکز بیشتری در این موضوع داشته باشند.
با توجه اهمیت و گستردگی موضوع این نوشتار در سه پنجره جداگانه با عناوین زیر نگاشته شده که پنجره اول در شماره قبل تقدیم شد و حال پنجره ۲ در این شماره ارائه می شود :
- پنجره اول: دستیابی به سرآمدی مستمر در بنگاه های اقتصادی و توسعه یکپارچه آنها در سایه پایبندی عملی به “مسئولیت اجتماعی شرکت ها” تحقق می یابد.
- پنجره دوم: برای ساختن آینده ای باثبات از طریق ” ارزش افزوده مبتنی بر مسئولیت اجتماعی شرکت ها“، نیازمند داشتن نظام راهبری مسئولانه در بنگاه ها هستیم.
- پنجره سوم: مسئولیت اجتماعی شرکت ها و مدل های سرآمدی و تعالی سازمانی
پنجره دوم:
پنجره دوم: برای ساختن آینده ای باثبات از طریق ” ارزش افزوده مبتنی بر مسئولیت اجتماعی شرکت ها”، نیازمند داشتن نظام راهبری مسئولانه در بنگاه ها هستیم.
برای دستیابی به آینده ای با ثبات و توسعه اقتصادی پایدار و هم چنین ایجاد ارزش افزوده بیشتر توسط بنگاههای اقتصادی نیازمند چارچوب روشن در امر مسئولیت اجتماعی شرکت ها هستیم تا از طریق آن با پاسخگویی به خواسته ها و انتظارات کلیه ذی نفعان، ضمن توجه و تمرکز بر اقدامات مرتبط با مسایل و چالشهای اجتماعی، تولید ارزش افزوده بیشتر استمرار یابد و حصول به توسعه اقتصادی را امکانپذیر سازد. در چارچوب موردنظر می بایست خواسته و انتظارات تک تک سهامداران، مشتریان، کارکنان، تامینکنندگان و شرکای کاری، تشکل ها و جوامع مردم نهاد، سیستم های زیست محیطی و سایر موضوعات مرتبط با توسعه اجتماعی و ذی نفعان کلیدی در فضای شفاف، متوازن و دارای اعتماد، صمیمی و اشتیاق شناسایی و بدانها پاسخ شایسته داده شود. این پاسخگویی منجر به ارزش افزوده مبتنی بر مسئولیت اجتماعی می شود که خود تابعی از ارزش افزوده اقتصادی، ارزش افزوده اجتماعی و ارزش افزوده زیست محیطی می باشد. انتخاب این رویکرد کمک می کند تا توسعه همه جانبه اقتصادی و اجتماعی به طور پایدار در بنگاه ها تداوم داشته باشد و مهم ترین اصلی که در این خصوص می بایست مورد توجه قرار گیرد، این است که شرکت ها فضای شفاف برای فعالیت های اقتصادی فراهم کنند و جوابگوی همه ذینفعان خود باشند. فساد، شالوده ی بنگاه ها و حتی جامعه و پیشرفت انسان را از ریشه می پوساند، بنابراین راهبران بنگاه های اقتصادی می بایست تلاش نمایند در مقابل شهروندان مسئولیتی مبتنی بر اصول اخلاقی پیشه سازند و پاسخگوی خواسته و انتظارات منطقی آن ها باشند. در همین راستا، سازمان بین‌المللی استاندارد یعنی ایزو[۱] در سال ۲۰۰۳ در پاسخ به برخی مراکز که خواستار تدوین استاندارد سیستم مدیریت برای مسؤولیت اجتماعی شرکت‌ها بودند تا راهبری و مدیریت مسئولیت اجتماعی شرکت ها در قالب استانداردهای مدیریتی مورد توجه قرار گیرد، گروه مشاوره‌ای تشکیل داد تا نیاز به این استاندارد و گزینه‌های موجود را بررسی کند. مطالعات آنها نشان داد که استانداردهای کیفیتی و محیطی مشابه در مناطق مختلف دنیا در این خصوص مورد استفاده شرکت ها قرار می گیرد، ضمن آنکه تعداد زیادی استانداردهای ملی وجود داشت که بسیاری از آنها تفاوت‌های زیادی با هم داشتند. بیشتر استانداردهای موجود اختیاری بود اما بدیهی است که شرکت های بزرگ چندملیتی تحت فشار سهامداران، فعالیت‌های مسؤولیت اجتماعی خود را تا حد امکان شفاف بیان می‌نمودند. در نهایت هیأت مدیره فنی ایزو در اکتبر ۲۰۰۴ پیشنهاد ISO26000 “رهنمودی برای مسؤولیت اجتماعی” را تصویب نمود. بنابراین پیشنهاد، استاندارد مسئولیت اجتماعی، اقدامات ذیل را مورد پایش، پیگیری و اندازه گیری قرار می دهد؛
- کمک به بنگاه ها در برخورد با مسئولیت اجتماعی آنان با احترام به تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی، محیطی و قانونی و شرایط توسعه‌ی اقتصادی؛
- ارائه رهنمود عملی برای فعال کردن مسئولیت اجتماعی، افزایش اعتبار گزارشات و درخواستهای مربوط به مسئولیت اجتماعی؛
- تأکید بر نتایج و بهبود عملکرد
- افزایش اعتماد و رضایت مشتریان و سهامداران وسایر ذی نفعان از سازمان؛
- به جای تضاد، مطابقت دادن روش های اجرایی شرکت ها با اسناد موجود، قراردادهای بین‌المللی و کنوانسیون‌ها و استانداردهای موجود ایزو
- ترویج واژه‌های مشترک در زمینه مسئولیت اجتماعی؛
- افزایش آگاهی در مورد مسئولیت اجتماعی؛
این استاندارد باید به معنای واقعی به مسئولیت اجتماعی همه سازمان‌ها بپردازد و باید بتواند مسئولیت اجتماعی را در وسیع‌ترین مفاهیم آن تعریف کند. نه فقط در مورد شرکت‌ها بلکه در خصوص سازمان‌های محیطی، سیاسی، دولت‌ها، مشاورین و سازمان‌های استاندارد، مؤسسات نظامی، وکالت، مالی، مدارس و سازمان‌های بهداشت باید کاربرد داشته باشد.
بر اساس فلسفه وجودی این استاندارد، مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها یعنی فرآیندی هر روزه برای ساختن جامعه در جهت توسعه یافتگی از طریق تولید ارزش افزوده پایدار توسط بنگاه های سرآمد میباشد. با مسئولیت اجتماعی شرکت ها، می توان آینده ای روشن تر ساخت و با باور عمیق و عملی به مسئولیت اجتماعی، جامعه ای بنا می شود که در آن همه افراد از حداکثر رفاه اجتماعی برخوردار باشند. و با تعهد واحساس مسئولیت، بنیاد اخلاقی مستحکمی برای نسل های آینده پایه گذاری نمایند.
در راستای چشم انداز و اهداف این استاندارد، اجراء و تحقق اصول مسئولیت اجتماعی شرکت ها نیازمند باور عمیق به این رویکرد در بنگاه های اقتصادی و راهبران آنها می باشد و آنچه آن را در درازمدت در بنگاهها نهادینه می کند این است که از نیروی بنیادی ترین ارزش های سازمانی کمک گرفته شود. این استاندارد تاکید بر یک نکته مهم دارد و آن اینکه اسناد مرتبط با ارزش های محوری که شرکت ها نگهداری می کنند فقط واژگانی بر نوشته های کاغذی نیستند، بلکه آنها پایه های باور در سازمان ها بوده تا مسئولیتهای اجتماعی و اقتصادی خود را به بهترین شکل انجام دهند و نوری باشند برای همۀ کسانی که به دنبال موفقیت و سرآمدی هستند تا پرتو افشانی نماید. این ادعا و خواسته ضمنی در استاندارد مورد اشاره، فقط از روی آرمان گرایی نیست بلکه تلاش می کند به سازمان ها یادآوری کند که از گرامیترین ارزشهای سازمانی حمایت کنند و آنها را در جهت گیری ها و عملیات خود مد نظر قرار دهند، نه به خاطر اینکه توجه به ارزش ها فقط کار درستی است، بلکه به این دلیل که موجب اقتدار، امنیت و موفقیت شرکت‌ها میشود.
برای بکارگیری این استاندارد نیازمند چارچوب و سازمانی هستیم که بتواند راهبری مسئولانه برای ساختن آیندهای باثبات از طریق ارزش افزوده مبتنی بر مسئولیت های اجتماعی را فراهم نماید، چارچوبی که این نقش را بخوبی ایفاء نماید، می تواند دربردارنده مولفه های زیر باشد؛
ارزش افزوده مبتنی بر مسئولیت اجتماعی بنگاه
در این چارچوب تمرکز بر سودآوری و سرآمدی در عملیات بنگاه ها یعنی ارزش افزوده اقتصادی با تمرکز بر اقدامات مرتبط با مسئولیت اجتماعی یعنی ارزش افزوده اجتماعی و با برنامه های اجرایی زیست محیطی یعنی ارزش افزوده محیط زیستی در یک زیر مجموعه مرتبط با هم قرار دارد و هر سه مولفه در جهت دستیابی بنگاهها به سرآمدی با هم دیگر ارتباط ارگانیک داشته و همدیگر را پشتیبانی می‌کنند. بنابراین فعالیت‌های اجتماعی و زیست محیطی نه تنها با فعالیت های اقتصادی منافات ندارند بلکه مکمل همدیگر نیز می باشند. مولفه های ارزش افزوده مبتنی بر مسئولیت اجتماعی شامل موارد زیر است؛
- برای پاسخگویی به خواسته ها و انتظارات سهامداران و سرمایه گذاران، ضروریست نتایج مالی و نتایج کلیدی عملکرد تدوین شود و از طریق سیستم ها و شاخص های مالی مورد سنجش قرار گیرد.
- خواستهها و انتظارات مشتریان و بازار شناسایی شده و بر اساس نتایج بدست آمده، اهداف موردنظر درخصوص شناسایی، انتخاب، جذب و نگهداری مشتریان تدوین شود و بر اساس شاخص های پیامد و پیشران میزان دستیابی به اهداف اندازه گیری و گزارش شود.
- شرایط همکاری با تامین کنندگان شناسایی و در این خصوص برنامه ریزی لازم صورت پذیرد. هم چنین از طریق سیستم های پایش، پیگیری و اندازه گیری این موضوع مدیریت شود.
- بعداز شناسایی خواسته ها و انتظارات سهامداران، مشتریان و تامین کنندگان، می بایست به این سوال جواب داده شود که برای پاسخگویی به نیازهای شناسایی شده چه افرادی با چه قابلیت ها، دانش و مهارتها موردنیاز است. در این راستا می بایست اهداف و برنامه های مرتبط با سرمایه انسانی تدوین و به مورد اجراء گذاشته شود. بدیهی است که جبران خدمات نیز بایستی در چارچوب اصول مسئولیتهای اجتماعی به مورد اجراء گذاشته شود.
- عضویت در تشکل ها و انجمن های صنفی و مردم نهاد در جهت انجام خدمات اجتماعی و انجام وظایف شهروندی و هم چنین همراهی در برنامه های ملی و توسعه ای کشور در این بخش مورد توجه قرار می گیرد. پیگیری خواسته های صنفی هم در این گروه طبقه بندی می شود.
- کاهش خطرات محیط زیستی از طریق تولید و ارائه محصولات و خدمات مطابق با علایق زیست محیطی و همکاری فعالان این بخش منجر به بهبود بهرهوری و کاهش هزینه‌های عملیاتی میگردد. و در نهایت، شرکت‌هایی که شهرت قابل توجهی دارند، معمولاً اعتبار خود را نزد مشتریان و سرمایهگذارانی که نسبت به مسایل اجتماعی حساس هستند، تقویت می‌کنند.
خلاصه اینکه، شرکت ها مسئولیت پذیری خود را در چارچوب استانداردهای قانونی، اخلاقی و اجتماعی به منظور افزایش مشارکت های اقتصادی و اجتماعی تقویت می کنند و در راستای توسعه ارتباطات خود و محیطی که در آن فعالیت می کنند، تلاش می نمایند تا به صورت یکپارچه، جامع و پایدار به تولید ارزش افزوده بیشتری که نصیب جامعه می شود، بپردازند.
محمد مهدی راسخ – ۱۳۹۳
رئیس کمیسیون امور اجتماعی و تشکل ها
[۱] International Standard Organization