گزارش اولین نشست هم اندیشی انجمن
گزارش اولین نشست هم اندیشی تحلیل رویکرد انجمن به توسعه اخلاق کسب و کار و مسئولیت اجتماعی در کشور
۱۵ تیرماه ۱۴۰۱
سالن اجتماعات کارآفرینان ساختمان تشکل های اتاق تهران
در ابتدای نشست سرکار خانم محبوبه امینی دبیر کل انجمن اخلاق کسب و کار و مسئولیت اجتماعی و عضو هیات مدیره، ضمن سلام و خیر مقدم به حضار، هدف از این نشست را هم اندیشی اعضای انجمن در مورد تحلیل رویکرد انجمن به موضوع توسعه اخلاق کسب و کار و مسئولیت اجتماعی در کشور عنوان کردند و در ادامه برنامه نشست به شرح زیر اعلام گردید.
- سخنرانی آقای فرزین انتصاریان رئیس هیاتمدیره انجمن با موضوع تحلیل مفهوم اخلاق در سازمان و جامعه.
- سخنرانی آقای سعید جابر انصاری نایب رئیس و عضو هیات مدیره انجمن اخلاق و کسب و کار اجتماعی با موضوع “نگاه جهانی به اخلاق و کسب و کار”.
- نمایش سمیتئاتر : با موضوع”مصرف کننده بی پناه”
- سخنرانی آقای نصرالله محمدحسین فلاح عضو هیات مدیره انجمن با موضوع معرفی برنامه های اجرایی کمیته های انجمن.
- سخنرانی آقای سید ضیاءالدین خرمشاهی عضو هیات مدیره انجمن اخلاق و کسب و کار اجتماعی با ارائه گزارش اقدامات انجام شده در مورد تاسیس نهاد صلح و داوری فعالان اقتصادی.
- پرسش و پاسخ و اعطای گواهینامه اعضای موسس انجمن.
موضوع: تحلیل مفهوم اخلاق در سازمان و جامعه
سخنران: آقای فرزین انتصاریان
مهمترین هدف گردهمایی امروز طرح و ارائه اهداف، جایگاه و برنامه هایی است که انجمن تعریف و تدوین کرده و قصد انجام آن‌ها را دارد. همچنین برقراری تعامل با اعضای انجمن است؛ چرا که اغلب حاضرین در این جلسه اداره کنندگان بنگاههای اقتصادی و یا از تشکلهایی هستند که نقشی در توسعه اخلاق کسب و کار در حوزه های مختلف دارند.
آقای انتصاریان در ادامه به حوزه های تحت پوشش اخلاق کسب و کار شامل؛ اخلاق فردی، اخلاق حرفهای و اخلاق سازمانی پرداختند(شکل ۱).
حوزهی اخلاق فردی وابسته به محیط است و موضوع ادب نیز در این بحث باید به عنوان یک کل مجزا درنظر گرفته شود، یعنی اخلاق و ادب یک فرد در محیط خانواده کاملاً با آنچه در محیط کار ارائه میشود تفاوت دارد.
حوزه اخلاق حرفهای وابسته به حرفه کاملاً متفاوت است؛ به عنوان مثال وقتی از اخلاق حرفه پزشکی صحبت میشود مربوط به قشر پزشکان و یا موضوع اخلاق حرفهای مهندسان به قشر مهندسان مرتبط است.
شکل ۱- محدوده اخلاق در محیط کسب و کاروقتی از اخلاق کسب و کار و اخلاق سازمانی صحبت میشود شاید محتوای مشخصی به ذهن خطور نکند. در بیست سال اخیر این موضوع حائز اهمیت بوده و اخلاق سازمانی به خصوص در حوزهی استانداردهایی که در مدیریت مطرح است؛ در اداره سازمان، تفاوتهای قابل تاملی داشته که در ادامه بحث سیر این تحولات مشهود است.
در شکل ۲، استاندارد ایزو ۹۰۰۴ ویرایش ۲۰۱۸ نشان داده شده است که متاسفانه هنوز در دنیا خیلی شناخته شده نیست و با توجه به محتوای بسیار پیشرفتهای که در این استاندارد ارائه شده، قابل مقایسه با سایر استانداردها نمیباشد. یکی از موضوعات مهمی که در این استاندارد به آن پرداخته شده بخش هویت سازمان است؛ این بخش شامل مولفه های ماموریت، چشمانداز، ارزشها و فرهنگ میباشد.
یکی از مسائل مهم در ادبیات مدیریت سازمان که اهمیت دارد”ماموریت، چشمانداز و ارزشها” است که بسیار شناخته شده است و در مباحث آکادمیک هم یکی از مهمترین موضوعاتی است که در مدیریت سازمان به آن پرداخته میشود.
کلمه “فرهنگ” در این استاندارد به عنوان یک موضوع جدید مطرح شده و مدنظر قرار گرفته است که در کنار هم به عنوان هویت سازمان مطرح شده است و البته موضوعات دیگر شامل؛ بستر سازمان که ذینفعان را نیز شامل میشود، رهبری و در نهایت فرآیندهای تولیدی و ادارهکردن یک مجموعه نیز در این استاندارد مطرح است.
شکل ۳ مدلی است که اتحادیه اروپا برای ارزیابی بلوغ سازمان در نظر گرفته است که این مدل نیز نسبت به ویرایشهای قبلی تفاوتهایی دارد. در این مدل اتحادیه اروپا در حوزههای فرهنگ و رهبری سازمانی و همچنین استاندارهای مرتبط با این حوزهها، تمرکز داشته است.
در واقع در ادبیات مدیریتی دنیا به موضوع “فرهنگ سازمانی” و “اخلاق” به عنوان محور اصلی و الزام نگاه میشود.
در شکل ۴ شناخت هویت سازمانی مطرح است و برای این منظور دو دایره وجود دارد که در دایره اول به حوزه اخلاق سازمان و فرهنگ داخلی سازمانی و در دایره دوم به اخلاق نزد ذینفعان سازمان اشاره دارد. بدین معنی که سایر افراد در مورد سازمان چه نگرشی دارند و این امر شامل همه کسانی میشود که به نحوی با سازمان ارتباط دارند و ممکن است حتی ضرری متوجه آن‌ها نشود.
این شکل یک چرخه ارتباطی بین سه بخش را نشان میدهد؛ اولین بخش آن در حوزه اخلاق سازمانی است که مطرح میکند که سازمان کیست؟ و چه انتظاری از آن میرود؟ و در واقع شناختی که از سازمان وجود دارد خیلی مهم است و بخش دوم، این موضوع را مطرح میکند که دیگران سازمان را چگونه میبینند و چطور ارزیابی میکنند که اگر این دو به یکدیگر وصل شود هویت سازمان مشخص میشود.
به عنوان مثال، در حوزه اتومبیلسازی برند “تویوتا” را در نظر بگیرید، وقتی کسی از تویوتا صحبت میکند دیگر نمیتوان فقط در مورد محصول و کالا اظهارنظر کرد بلکه هویت سازمان اهمیت مییابد. طی سالهای گذشته فقط محصول اهمیت داشته اما امروزه طی موجی که حدوداً از ۴۰ سال قبل در دنیا شروع شده اگر محصولی قرار است تولید شود، آثار و تبعات آن نیز در نظر گرفته میشود و بحثهای جدیدی در حوزه مدیریتی و فرآیندها مطرح شده است.
در شکل ۵ کیفیت سازمان در کنار کیفیت محصول و کیفیت فرایند مدنظر قرار گرفته شده است و در اینجا بحث فرهنگ هم مطرح است؛ در واقع ترکیب ادب و اخلاق است که تاریخچهی عملکرد یک سازمان را شکل داده که همان واژه فرهنگ ترجمه میشود.
شکل ۶ موضوعات و عوامل موثر بر فرهنگ و اخلاق سازمانی را نشان میدهد که این عوامل از هم مجزا نیستند و شامل محیط سازمان، تضامین و غرامتهایی که سازمان پرداخت کرده یا پرداخت میکند، اخلاق و فرهنگ کارکنان، رهبری و مدیریت، نظم و انضباط سازمانی و استانداردها و روش‌ها است.
حال اینکه این هویت چگونه ایجاد میشود و به چه نحو میتوان آن را حفظ کرد در شکل ۷ قابل توضیح است. در نمودار مشخص شده است که در ابتدا ارزشها و عقاید موسسین مطرح است. به تجربه این موضوع ثابت شده که عکس و تصویر موسس یک مجموعه همیشه در آن سازمان باقی میماند، حتی اگر تحولات اساسی در آن اتفاق افتد.
انجمن اخلاق کسب و کار قصد دارد به این موضوع ورود پیدا کند؛ بدین شکل که تصویر موسس یک بنگاه اقتصادی بایستی در چهره سازمان دیده شود و اینکه کدام یک از سازمانها توانسته این چهره را حفظ کنند، به این لحاظ که ترکیب عوامل مدیریتی میتواند عوامل سازمان را تغییر دهد و در نهایت هویت و مدیریت جدید سازمانی شکل میگیرد.
در شکل ۸ سازمانها به لحاظ هویت سازمانی، فرهنگ و اخلاق سازمانی رتبهبندی شدهاند. در پایینترین سطوح این هرم یک سازمان بیاخلاق و بیمبالات است که به معیارهای اخلاقی بیتوجه بوده و در ارتباط با ذینفعان خود حساس نیست و اگر کالایی تولید میکند فقط فکر فروش آن است و به خدمات پس از فروش و دوام آن توجهی نمیشود.
در سطح بعدی سازمانهایی قرار دارند که خود پاسخگو هستند و تفاوت این گروه آن هست که خودشان کار غیراخلاقی انجام میدهند و به کسی هم جوابی نمیدهند و فقط برای رفع معضلی که پیش آمده در جهت توجیه آن توضیحاتی میدهند.
در لایه بعدی سازمانهایی وجود دارند که اخلاقمدار هستند.
از کاری که احتمالاً مناسب نباشد خجالت میکشند و در اینجا بین پاسخگویی و جوابگویی تفاوت وجود دارد، بین تبرئه کردن خود و اینکه از کرده خود پشیمان باشد تفاوت وجود دارد.
و اما سازمان متعالی؛ سازمانی میباشد که بر مبنای مسئولیت اجتماعی و فراتر از اخلاق است در این سطح بنگاه یا سازمان اقتصادی فراتر از محدوده قوانین و مقررات در این حوزه حرکت میکند.
یکی از اقداماتی که انجمن قصد انجام آن را دارد، تعریف چنین معیارهایی در سازمانها و ارزیابیهایی درمورد چگونگی شکلگیری آن‌ها است. در واقع بی‌اخلاقی هزینه دارد و در مدیریت کیفیت بحثی با عنوان “هزینه کیفیت” وجود دارد که برخی سازمانها به آن توجه ندارند و تصور دارند که کیفیت هزینه دارد در حالی که برعکس کیفیت دو مفهوم اثربخشی و کارایی را با هم دارد و قطعاً سودآور نیز است(شکل ۹).
اخلاق هم همینطور است، در واقع یک سازمان بیاخلاق اولین چیزی که از دست میدهد اعتبار است و در واقع فراتر از آن، بیاعتباری صنعت و حرفه را همراه دارد که دیگر مختص به خودش نمیماند و ضرر به ماهیت سازمان وارد میشود و کارکنان خجالتزده و سرخورده شده و سطح اخلاق نیز پایین می آید.
متاسفانه بی‌اخلاقی مثل یک مرض مسری است که به سرعت سرایت میکند، درست کردن فضای بی‌اخلاقی مثل این است که یک لجنزار ایجاد شود و افراد را داخل آن انداخت. یکی از مباحثی که مطرح است، توسعه بی‌اخلاقی از طریق علنی و عادی جلوه دادن آن است که خود محور بحثهای پیچیدهای است.
در نمودار آخر که در شکل ۱۰ آمده است، معیارهای اخلاقی و غیراخلاقی در یک نقطه به هم میرسند و در یک جایی نوعی تعادل بین آن‌ها برقرار می شود.
در نمودار، خط قرمز نشان سازمان غیراخلاقی و خط سبز رنگ نشان سازمان اخلاقی است و موضوع قابل طرح در اینجا آن است که انجمن در این رابطه چه کارهایی باید انجام دهد و چگونه به سازمان های دیگر کمک میکند. در نمودار، مسیر استانداردسازی اخلاق طرح شده که فقط برای محصول نیست بلکه استانداردسازی ابزاری است که با آن میتوان بسیاری از اقدامات را انجام داد و انجمن قصد دارد موضوع استانداردسازی اخلاق کسب و کار را برای کمک توسعه اخلاقی در بنگاههای اقتصادی بهکار گرفته و در این مسیر از منحنی قرمز به سمت منحنی سبز حرکت نماید، همانگونه که قبلاً نیز اقداماتی را انجام داده است.
موضوع: نگاهی جهانی به اخلاق کسب و کار
سخنران: آقای سعید جابر انصاری
بررسی شاخص “GDP[۱]” در ایران و جهان نشان میدهد که ایران در حال حاضر در جایی قرار دارد که حدود ۱۸۰ سال پیش بوده است. در مورد شاخص CCPI[۲]، در بین ۶۵ کشور، ایران رتبه ۶۲ را دارد. رتبه ایران در شاخص [۳]GCI نیز در بین ۱۸۰ کشور، ۱۳۰ از ۱۳۵ بوده است.
در شاخص [۴] GGI که کمکهای خیرخواهانه نام دارد، رتبه ایران بین ۱۷ تا ۳۵ نوسان داشته است و چندان منفی نیست.
در سال ۲۰۳۰، در سازمان ملل اهداف ۱۷گانهای با هدف توسعه پایدار برای کشورها تعیین شده است که ۱۹۳ کشور در سال ۲۰۱۵ به آن رای دادهاند. این اهداف به اختصار شامل؛ فقر و گرسنگی، سلامت، آموزش با کیفیت، تضادهای جنسیتی، آب سالم، انرژی در دسترس و سالم، کار شایسته و رشد اقتصادی، صنعت، نوآوری، زیر ساختها و … است(شکل ۱۱) و سازمان‌های بین المللی حدود ۳۰ استاندارد در این محورها تدوین کردهاند. دنیا در حال حاضر به سمت توسعه پایدار در حال حرکت است رمز مشارکت پایدار این است که وقتی اقدامی انجام میشود تلاش شود تا برای سالهای آتی اقدامات بهتری انجام شده و برای نسلهای بعدی بستر مناسبتری فراهم شود چنانکه در ادبیات ما نیز ذکر شده که دیگران کاشتند ما خوردیم ما بکاریم تا دیگران بخورند.
[۱] Gross Domestic Product (GDP)
[۲] Climate Change Performance Index
[۳] Global Corruption Index
[۴] Global Giving Index
در ایران استانداردی با عنوان مسئولیت اجتماعی و خیر همگانی بر مبنای استاندارد بین المللی ایزو ۲۶۰۰۰ ویرایش ۲۰۱۰ ترجمه، تهیه و تدوین شده و در شهریورماه سال ۱۴۰۰ مورد پذیرش گرفته است. در مورد مسئولیت اجتماعی از اوایل دهه ۳۰ بحثها و اقداماتی صورت گرفته اما در مورد هرمی که در شکل ۱۲ مشاهده میشود، از اوایل دهه ۹۰ به چهار سطح مسئولیت مدیران اشاره شده است. در واقع همانند هرم مازلو که برای انسانها ارائه شده، این هرم در رابطه با موضوعات سازمان طراحی شده است: ۱- سودآور بودن از لحاظ اقتصادی ۲- رعایت قوانین و مقررات ۳- داشتن مسئولیت اخلاقی و در نهایت ۴- سازمان بتواند در جامعه به عنوان سازمان و یا شهروند خیّر مطرح و تاثیرگذار باشد.
در شرایطی که موسسین و مدیران یک سازمان بخواهند ارزشها و فرهنگ یک سازمان را شکل دهند، این امر حائز اهمیت است که بتوانند جایگاه و رویکرد خودشان را شناسایی کنند.
به عنوان مثال افراد همه علوم را نمیخوانند و نیازی نیست که بخوانند ولی به عنوان مثال علم تغذیه برای سلامت همه مهم است و تا حدودی باید راجع به آن دانست تا افراد زندگی سالمتر و عمر بیشتری داشته باشند. علم اخلاق هم برای زندگی روزمره لازم است و باید در مورد آن مطالعه داشت و هم در حوزههای حرفهای مثل کسب و کار و سازمان، باید راجع به آن اطلاعات کسب کرد اما این موضوع آنقدر گسترده و وسیع است که لازم است تشکل‌ها و دانشگاهها و مشاورین خبره به مدیران اجرایی و عملگرا در سازمانها کمک کنند و مفاهیم مورد نیاز جامعه تولید، تعریف و در مواردی نیز به اشتراک گذاشته شود.
یکی از اقدامات مهم انجمن اخلاق آن است که این موضوع را برای مدیران تسهیل کند. در واقع در تقارن اخلاق و اقتصاد باید روش اخلاقی عمل کردن را ترویج داد. البته شاید در کوتاه مدت هزینه هم داشته باشد اما قطعاً اهداف بلندمدت یک سازمان با اهداف اخلاقی همسوتر میباشد و این هنر مدیران است که با رویکرد مطلقگرایانه یا نسبی و کثرت گرایانه این کار را پیش ببرند. به هرحال اخلاق جهانی شده از دستاوردهای جهانی شدن است و شرکتهایی که چندملیتی هستند و در بیش از صد کشور فعالیت دارند، با انواع کارکنان مذاهب مختلف که در آن فعالیت دارند، برای اینکه بتوانند کدهای اخلاقی بنویسند نیازمند یک مخرج مشترک هستند که به عنوان میزاث بشری کاربرد داشته باشد.
سرمایه انسانی عامل بسیار مهمی است و آنچه اهمیت دارد آن است که انسانها بتوانند تصمیم درست بگیرند و کار صحیح را در پیش گیرند. در واقع کار درست را تشخیص داده و آن را نیز به کار گیرند. برای تحقق این موضوع بایستی ضمن تضمین سودآوری سازمان، آبروی موسسین آن حفظ شود و سرمایهگذاری صورت گیرد. وقتی در سازمانها صحبت از اخلاق میشود، همگی خود را افرادی با اخلاق میدانند، در واقع تجزیهمان خوب است اما طبق شاخصهایی که ارائه شد ترکیبمان اشکال دارد در واقع شاخص فساد و GDP در ایران نشان میدهد که ضمن اینکه همه خوب هستند اما برآیند خوبی ندارند.
البته فرد، جامعه و حاکمیت همگی زنجیرهایی هستند که در این رابطه نقش دارند و حاکمیت نیز تا حدود زیادی موثر است و باید از این آموزشها بهرهمند شود و تصمیم درست بگیرد. این بدان معنی است که همگی در بحث اخلاقمدار بودن و متعالی شدن مسئول و پاسخگو بوده و بایستی شفاف عمل نمایند. در حوزههایی نظیر جامعه و محیطزیست و غیره گامهای مثبتی برداشته شود که در این رابطه بنگاهها میتوانند کمک کنند تا سرمایههای اجتماعی که به شدت آسیب دیده، تقویت شوند که در اینصورت هزینه تبادل و نیز قیمت تمام شده پایین آمده و رفاه اجتماعی نیز توسعه مییابد.
موضوع : معرفی برنامه های اجرایی انجمن
سخنران: آقای نصرالله محمدحسین فلاح
در انجمن اخلاق کسب و کار و مسئولیت اجتماعی شش کمیته طراحی شده است که دارای اهداف و برنامه هایی به شرح زیر میباشند.
- کمیته پژوهش
- پژوهیدن مبانی نظری و معیارهای اخلاق حرفهای و مسئولیت اجتماعی در کسب و کارها با توجه به قوانین کشور، فرهنگ ملی و استانداردهای جهانی؛
- تعریف و تبیین مبانی و شیوه های تجربه شده ملی و جهانی در کاربرد و ترویج اخلاق حرفه ای؛
- طراحی مدل، سازوکار و ابزار استقرار و گسترش سامانه‌های مدیریت اخلاق و مسئولیت اجتماعی در سازمان‌های ایرانی.
- کمیته آموزش
- آموزش مبانی، مدلها و استانداردها و قوانین و مقررات مرتبط با اخلاق کسب و کار و مسئولیت اجتماعی با تمرکز بر مهارت آموزی؛
- تهیه و پخش کتاب، نوشته و فیلم‌های آموزشی چند رسانه ای؛
- سنجش اثربخشی دوره‌های آموزشی برگزار شده و ارائه گواهینامه اثربخشی مبتنی بر بازخوردهای دریافت شده از سیستم‌های طراحی شده در این زمینه.
- کمیته توسعه اعضاء
- شناسایی اعضای حقیقی، حقوقی، تشکل‌ها و فعالین اقتصادی بالقوه و جذب آن‌ها؛
- بررسی شیوههای تعامل و گسترش سطح تماس و مشارکت بنگاههای ایرانی با فعالیتها و برنامه های انجمن؛
- ایجاد شرایط بهره‌مندی اعضاء از مزایای گواهینامه عضویت در انجمن و حضور فعال و موثر در آن.
- کمیته اطلاع رسانی و روابط عمومی
- بازتاب دادن دستاورد تلاش انجمن به گروداران و بررسی بازتاب فعالیت انجمن در بین جامعه، نخبگان، رسانه‌ها و انعکاس آن به انجمن؛
- برگزاری سمینارها و گردهمایی‌های تخصصی و عمومی؛
- برگزاری مراسم اعطای جوایز و نشانهای اخلاق کسب و کار و مسئولیت؛
- نشاندن اهداف انجمن در کانون توجه صاحبان کسب و کار، بنگاهها، تشکل‌ها و مسئولان.
- کمیته حقوقی و داوری
- برقراری ساز و کار مناسب و ایجاد مرکز صلح و داوری؛
- تشویق صاحبان کسب و کار به استفاده از خدمات حقوقی و داوری انجمن؛
- جذب و نگاهداشت نیروهای حقوقی خبره و امین در مرکز حقوقی و داوری انجمن.
- کمیته تامین منابع مالی
- بررسی، برنامه ریزی و آمادن منابع مالی برای ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز اجرای برنامه‌ها از منابع قابل دسترس؛
- یافتن و پی گرفتن راهکارهای قانونی برای جلب کمک و هدایا در جهت تقویت توان مالی انجمن.
موضوع: معرفی اقدامات انجام شده در مورد ایجاد مرکز صلح و داوری فعالین اقتصادی
سخنران: آقای سید ضیاءالدین خرمشاهی
اصولاً حل اختلاف در نظام حقوقی ایران به دو شیوهی متفاوت از هم انجام میشود، شیوه نخست دادرسی نام دارد و شیوه دوم غیردادرسی که میتواند داوری و میانجیگری و مسائل دیگر باشد. شیوه دادرسی کار حاکمیت است و غیردادرسی در اختیار مردم و همچنین خود حاکمیت قرار دارد.
زبان دادرسی زبان تحکیم و اقتدار است و زبان تعامل نیست، شما ملاحظه میکنید که قضات فقط با زبان تحکیم سخن میگویند و با اقتدار رای میدهند و اصلا هم برایشان مهم نیست بعد از آن چه اتفاقی میافتد. آرایی که توسط محاکم صادر میشود آرایی بیروح است و وقتی روح ندارد، پویایی هم ندارد و معلوم نیست پشت آن چه اتفاقی میافتد. بنابراین اگر بخواهیم جامعهای پویا داشته باشیم و اختلافها را با کمترین آسیب رفع کنیم، باید از زبانی غیر از زبان دادرسی و مقتدرانه استفاده کنیم که این زبانی است که در داوری میتواند ورود پیدا کند.
انجمن اخلاق با علم به این مساله وارد عرصه داوری شده است. نهاد “داوری” در آیین دادرسی پیشبینی شده و بیش از ۷۰ سال است که مصوبه مکتوب در قوانین وجود دارد اما مورد اقبال عموم قرار نگرفته است. در سالهای اخیر تا حدی موسسات داوری رشد پیدا کردهاند اما همانند سایر مسائل به یک آشفتگی رسیده است. این آشفتگی ناشی از خلط هدف و فایده اثر است، در واقع آن‌ها با هدف رفع اختلاف با کمترین آسیب وارد نشدند بلکه هدف آن‌ها کسب درآمد و حقالزحمههای داوری بوده است.
آنچه در انجمن تحت عنوان مرکز صلح و داوری طراحی شده با هدف کسب درآمد نیست و کسب و درامدی هم اگر باشد به عنوان یکی از فواید مطرح است، هدف اصلی این مرکز رفع نزاع و اختلاف با کمترین آسیب است. انجمن اخلاق به عمد نامی را برای این بخش انتخاب کرده به نام “مرکز صلح و داوری”، یعنی در مرحله اول تلاش میشود از طریق گفتگو و صلح و سازش اختلاف را برطرف کند و اگر حل نشد آن موقع رای صادر میکند. کسی که به عنوان داور انتخاب میشود، متخصص پرونده مورد اختلاف است، اگر موضوع مورد اختلاف مرتبط با بیمه یا بانک یا حمل و نقل باشد به شکل تخصصی توسط داور مربوطه رسیدگی میشود.
خوشبختانه در اواخر سال ۱۴۰۰ دستورالعملی در قوه قضاییه مبنی بر ساماندهی موسسات داوری تدوین شده است. انجمن اخلاق یک کار ارزنده و اخلاقی انجام داد و آن اینکه با همکاری تعدادی تشکلهای ملی و فراگیر یک نهاد داوری واحد تشکیل دهد که این نهاد واحد داوری علاوه بر تربیت داور و کارشناس، با هدف صلح و سازش و جلوگیری از ضرر و زیان مادی و معنوی به افراد و طرفین پرونده، اقدام به رفع اختلاف کند.
در همین راستا، درخواست ایجاد مرکز صلح و داوری تهیه و به قوه قضاییه ارائه شده است. اگر با تلاشهایی که صورت گرفته انجمن اخلاق موفق به انجام این کار شود، برای نخستین بار در تاریخ کشور یک نهاد داوری با هدف رفع اختلاف و نه با هدف کسب درآمد تاسیس خواهد شد. داوران از افراد معتبر و متخصص خواهند بود که با حفظ شان و کرامت انسانی، اختلاف بین فعالان اقتصادی را برطرف میکنند.